Η προσωδία είναι απαραίτητη όσο και οι ίδιες οι λέξεις. Είναι εκείνο το στοιχείο που μετατρέπει το λεκτικό μήνυμα από μία επίπεδη δήλωση ορθά στοιχισμένων λέξεων σε λόγο. Η προσωδία είναι η μελωδία στον λόγο, χαρίζει χρώμα, μουσικότητα και ψυχή. Ο επιτονισμός, ο ρυθμός, ο τόνος είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που συνοδεύουν τον λόγο και του δίνουν συναίσθημα. Ακόμη και τα βρέφη χρησιμοποιούν εξωλεκτικά μελωδικά χαρακτηριστικά στο βάβισμα για να μεταφέρουν τις ανάγκες και τις επιθυμίες τους και να στείλουν ένα μήνυμα κατανοητό στον ενήλικα.

Ο λόγος χωρίς προσωδία στερείται επιτονισμού, συναισθήματος και μπορεί να ερμηνευτεί κατά το δοκούν από τον ακροατή.

Διαβάστε δυνατά την πρόταση:
«Εγώ δεν είπα ότι μου έκλεψε το βιβλίο από την τσάντα.»
Τι νόημα δώσατε; Τι σκεφτήκατε πριν την πείτε φωναχτά;
Τώρα διαβάστε την πρόταση δίνοντας έμφαση στην λέξη/ φράση με τα έντονα γράμματα:

• «Εγώ δεν είπα ότι μου έκλεψε το βιβλίο από την τσάντα.» (δεν το είπα αλλά το υπονόησα)
• «Εγώ δεν είπα ότι μου έκλεψε το βιβλίο από την τσάντα.» (το είπε κάποιος άλλος)
• «Εγώ δεν είπα ότι μου έκλεψε το βιβλίο από την τσάντα.» (το πήρε, δεν το έκλεψε)
• «Εγώ δεν είπα ότι μου έκλεψε το βιβλίο από την τσάντα.» (δεν έκλεψε το βιβλίο, αλλά κάτι άλλο)
• «Εγώ δεν είπα ότι μου έκλεψε το βιβλίο από την τσάντα.» (το έκλεψε από κάπου αλλού)

Το νόημα της πρότασης αλλάζει ανάλογα με τις λέξεις που δίνουμε έμφαση, με τις παύσεις που κάνουμε και τον ρυθμό που ακολουθούμε με στόχο το μήνυμα που θέλουμε να μεταφέρουμε στον ακροατή. Αντίστοιχα λειτουργούν και οι ερωτηματικές προτάσεις:

• «Θέλεις ένα γλυκό.» (ξέρω ότι το θέλεις και το δηλώνω)
• «Θέλεις ένα γλυκό;» (δεν ξέρω εάν θέλεις και γι’αυτό ρωτώ)

Διακυμάνσεις στην προσωδία μπορούν να παρατηρηθούν στην ομιλία αυτιστικών παιδιών, ατόμων με λεκτική απραξία, ασθενών με Νόσο Parkinson και σε άλλες νευρολογικές παθήσεις ή βλάβες. Ο λόγος τότε είναι επίπεδος, συμβαίνουν παρανοήσεις μεταξύ των συνομιλητών και υπονομεύεται η επικοινωνία.

Η βελτίωση της προσωδίας ξεκινά μέσα από τις διαδικασίες θεραπείας της δυσαρθρίας ή της απραξίας με στόχο την καλύτερη δυνατή καταληπτότητα της ομιλίας. Μαζί με τον συντονισμό των αρθρωτών ενισχύουμε τις παύσεις, τον διαχωρισμό και τον τονισμό των λέξεων. Ο ρυθμός βελτιώνεται με την χρήση μετρονόμου, καθυστερημένης ακουστικής ανατροφοδότησης και ρυθμικά ερεθίσματα. Αυξάνεται η χρήση του τονισμού με την βοήθεια κειμένων, αντιπαραβολών, ασκήσεις λεξικού τονισμού, περιορισμού του τονισμού, σταδιακή αύξηση της δυσκολίας και του μεγέθους των λέξεων.

Και μία άσκηση για εσάς:
Περιγράψτε την εικόνα

• όπως θα εξιστορούσατε τα γεγονότα σε ένα παιδί
• όπως θα εξιστορούσατε τα γεγονότα σε έναν ενήλικο
• με δραματικό ύφος
• με χιουμοριστική διάθεση